Werkbezoek koningin Máxima: Trots op maatwerk

Koningin Máxima bracht een werkbezoek aan de uitvaartbranche. Een uur sprak ze in Het Clingendaelhuys van Engelen & Spoor Uitvaartverzorging in Den Haag met uitvaartverzorgers, overledenenverzorgers, dragers, begraafplaatsbeheerders en Heidi van Haastert van BGNU. Máxima vroeg door naar de omstandigheden waaronder gewerkt werd tijdens de coronapandemie en dankte de uitvaartzorg voor de inzet.

Het koninklijke bezoek was te danken aan de brief die Jan Willem Engelen schreef aan het koninklijk paar. “Het idee kwam op tijdens een wandeling door het Haagse bos, waar het paleis ligt. Dat grenst aan ons uitvaartcentrum,” vertelt een na het bezoek ontspannen Engelen. “Ik vroeg niet om een bezoek. Maar ik schreef wel een brief van twee kantjes, waarin ik beschreef dat naast de zorg, ook de uitvaartzorg enorm veel inspanningen heeft geleverd in coronatijd.”

Drie weken later was het werkbezoek van koningin Máxima een feit. Het werd tot het laatst aan toe met grote geheimzinnigheid omgeven. De uitgenodigde uitvaartwerkers – naast medewerkers van Engelen & Spoor waren er toeleveranciers en uitvaartverzorgers uit Brabant – dachten dat het om een minister ging. Pas een half uur voor aanvang maakte de Rijksvoorlichtingsdienst kenbaar dat het Máxima was die op de koffie kwam.

In drie gespreksrondes sprak de koningin met vertegenwoordigers uit de branche over uitvaren in coronatijd. Ze vroeg goed door naar hoe het was geweest, bijvoorbeeld het eerste contact na een overlijden. Duidelijk werd hoe lastig het was – tegennatuurlijk bijna – om afstand te houden, waar nabijheid de norm is. “Om mensen te moeten vragen of het overlijden corona-gerelateerd was, vond ik vreselijk,” vertelde officemanager Miranda Sant. Overledenenverzorger Ryanne Ladan van Rouwverzorging Hollands Midden (RHM) vulde aan: “Niet samen kunnen verzorgen, ingepakt bij corona-overlijdens, nabestaanden niet te mogen troosten, te moeten aanzien dat ze in verzorgingstehuizen niet bij de overledene mochten…”

Maar ook werden veel positieve aspecten benoemd. Zo roemden verschillende uitvaartverzorgers de creativiteit die er los kwam, de verbinding op afstand – bijvoorbeeld via livestreams – en de intiemere uitvaarten. Ook de erehagen werden veel genoemd, bijvoorbeeld door Jan Busscher (Van der Lans & Busscher) en Bjorn Bijnen (Bijnen Uitvaartzorg Vught). Koningin Máxima vertelde trots te zijn dat in deze periode waarin we overspoeld werden door een tsunami aan gevoelens, in Nederland afscheid nemen nog steeds een mooie warme ervaring kan zijn.

Een verschil met andere branches die de koningin bezoekt, is dat ze net als iedereen ervaring heeft met uitvaarten en zo uit eigen ervaring mee kan praten. Ze vertelde dat meerdere mensen in haar omgeving verhaalden dat ze de uitvaartperiode rustiger en warmer ervaren hebben omdat ze die in kleine kring doorbrachten en geen honderden gasten hoefden te ontvangen. Deze ervaring werd door veel aanwezigen gedeeld. Variërend van kleinkinderen die vrijer spraken ‘onder elkaar’ in plaats van voor een kerk vol genodigden, tot een besmette zoon die – met mondkapje voor – tot het laatst toe bij zijn vader bleef. Astrid Oranje, beheerder van de RK-Begraafplaatsen in Den Haag, gaf aan dat ze vaker hoorde dat mensen blij waren met het kleine warme afscheid – veelal buiten – dan dat mensen teleurgesteld waren dan dat ze zoveel mensen niet konden uitnodigen.

Misschien wel het meest trots zijn de uitvaartverzorgers op het feit dat ze maatwerk hebben kunnen leveren. “Dat is ons vak,” stelt uitvaartverzorger Esther Schutte nuchter vast. Juist door dat leveren van maatwerk en doordat uitvaartwerkers zich heel goed bewust zijn hoe belangrijk goed afscheid nemen is voor het rouwproces, zijn uitvaarten in het algemeen naar tevredenheid verlopen, hoe schrijnend de omstandigheden voor families vaak ook waren. Moeten aanzien en aanhoren dat familieleden voorafgaand aan of bij het sterven niet aanwezig mochten zijn, was een van de lastigste zaken, vertellen aanwezigen. De creativiteit inzetten om er gegeven de omstandigheden een mooi afscheid van te maken, stemt daarentegen dankbaar.

We lijken nu, aan het eind van het begin van de coronapandemie, alweer bijna vergeten welke strijd er geleverd is om de uitvaartsector op de lijst van cruciale beroepen te krijgen. En om voldoende persoonlijke beschermingsmiddelen te verkrijgen. Michiel Spoor herinnert ons nog even aan de woekerprijzen die gevraagd werden (250 euro voor 10 liter alcohol). Van Haastert benadrukt hoe precair de balans is tussen de zorg voor het rouwproces van nabestaanden en de bescherming van het eigen personeel.

Waar voelt ieder zich veilig bij? Uitvaartverzorger Ellen Oostdam van Zuylen gaat deze week weer bij de mensen thuis langs. Haar twee collega’s blijven voorlopig nog bellen. Máxima benadrukt dat we veel geleerd hebben van de pandemie. Als er een tweede golf komt, weten we wat ons te doen staat. De protocollen kunnen zo weer uit de kast gehaald worden.

De koninklijke aandacht voor de branche doet goed. En daar was het Spoor en Engelen, de organisatoren van dit werkbezoek van koningin Máxima, om begonnen. “We denken dat de hele branche blij is met de duidelijke blijken van waardering die we krijgen, eerst al van minister Ollongren, nu ook van het Koninklijk Huis.”

Foto’s Arenda Oomen