Verhaal uit de praktijk: Gescheiden en afscheid nemen

Ook als je gescheiden bent, is het belangrijk om goed afscheid te kunnen nemen.

“Belachelijk! Waar ben jij mee bezig! Donder op!” Woedend kijkt ze me aan. Haar ex-man is overleden. Het afgelopen uur heeft ze non-stop lopen tieren, tegen mij en haar dochters. Over niets kunnen ze het eens worden: de tekst op de rouwkaart, de kist, de gastenlijst. Haar huwelijk is zes jaar geleden geëindigd in een vechtscheiding, maar haar woede is springlevend. Of is het verdriet?

Volgens CBS-cijfers uit november 2019 eindigt 38,8% van de huwelijken in echtscheiding. Nederland kent ongeveer 184.00 stiefgezinnen. In sommige gevallen legt de rechter bij een scheiding verplicht een mediation-traject op. Scheiden is namelijk ook een rouwproces, dat je goed moet afronden. Anders blijf je zitten met een stapel verdriet en woede.

Bij het bespreken van de uitvaart zie ik soms hoe oude wonden weer opengaan. Mensen worstelen met onmacht en onuitgesproken woorden. Omdat ze elkaars fouten niet vergeven, of het elkaar niet gunnen om weer een eigen leven te leiden, bijvoorbeeld met een nieuwe partner. De kleinste keuzes rond de uitvaart kunnen dan uitlopen op ruzie. En de weg naar de heling wordt nog groter.

Soms is het de omgeving van het gescheiden paar dat voor onrust zorgt. Zo stapte ik recentelijk in een overvolle huiskamer binnen. De televisie stond aan, kinderen liepen huilend rond, en er kwam voortdurend familie binnen die zich met de organisatie van de uitvaart gingen bemoeien. Bij elk voorstel was er wel een oom of tante die riep: “dat moet je niet pikken hoor!” Op zo’n moment haal ik degenen die verantwoordelijk zijn voor het regelen van de uitvaart, weg uit de onrustige situatie. Want als je mensen één op één spreekt, kun je ze wijzen op hun verantwoordelijkheid en hun verantwoordelijkheid tegenover de overledene.

Ik zei: “kom mee dan gaan we in het dorp koffie drinken.” We kozen een tafeltje. Ik vroeg hoe lang ze waren gescheiden, en of ze het eens waren geworden met elkaar. Even zag ik ze schrikken. Ik zei: “realiseer je dat jullie straks afscheid moeten nemen. Hoe fijn zou het zijn als jullie elkaar in dit proces zouden kunnen steunen?” Ik vroeg aan allebei hoe ze het graag zouden willen. Voor ze hun koffie ophadden, hadden we de hele uitvaart besproken. De rust was teruggekeerd, en wist ik wat me te doen stond. Doordat ze hun zorgen en grieven hadden uitgesproken kwam bij hen de emotie los. Ze pakten elkaar vast en begonnen te huilen.

Op een uitvaart vier je de liefde, zeg ik weleens. Zelfs voor een gescheiden stel kan een afscheid hartverwarmend zijn.