Verzorging van de overledene

Verzorging van de overledene mag pas plaatsvinden nadat de overledene is geschouwd. Nabestaanden kunnen de verzorging dan zelf doen, laten doen door de uitvaartverzorger, of samen met de uitvaartverzorger doen.

De verzorging van de overledene (ook wel afleggen genoemd) mag pas gedaan worden nadat een arts de overledene heeft geschouwd. Nabestaanden kunnen de verzorging zelf doe, laten doen door hun uitvaartverzorger, of samen met de uitvaartverzorger doen. Twijfelt u wat voor u het beste is, geeft u dat dan aan bij het eerste contact met de uitvaartverzorger. Hij kan daar dan rekening mee houden en de mogelijkheden met u bespreken. Helpen bij de laatste verzorging of die zelf uitvoeren kan een positieve bijdrage leveren aan het afscheidnemen en de rouw.

Wilt u dat het lichaam van de overledene licht gebalsemd (thanatopraxie) wordt, zodat voor opbaring geen koeling nodig is? Dan moet die behandeling eerst gedaan worden, voordat verdere verzorging plaats vindt.

Had de overledene een mogelijk een besmettelijke ziekte of had hij radiotherapie ondergaan: overleg dan eerst met een arts en/of uw uitvaartverzorger of u de laatste verzorging zelf kunt doen en welke beschermingsmaatregelen u moet treffen!

Voor wie de laatste verzorging (deels) zelf wil doen, geven wij hieronder enkele tips. Omdat u bij de verzorging van de overledene in contact kunt komen met ontlasting en lichaamsvocht is het aan te raden tijdens de verzorging latexhandschoenen te dragen. Zo vermindert u de kans op een mogelijke bacteriële besmetting.

In de eerste 36 uur na het overlijden koelt het lichaam af en verstijft het. Vanaf 72 uur na het overlijden wordt het lichaam weer slapper.
Met het overlijden stopt de bloedcirculatie. Het bloed zakt dan naar het laagste punt. Vaak is dat de rug, die daardoor donkerrood kleurt.
De sluitspieren, die normaal aangespannen zijn, verslappen met het intreden van de dood. Het kan daardoor zijn dat de overledene nog urine en ontlasting verliest.

Direct na het overlijden worden de ogen gesloten. Als de ogen met de vingers dichtgestreken worden, blijven ze meestal dicht. Is dat niet het geval, dan kan er een vloeipapiertje of een speciaal soort lensje op de oogbol gelegd worden en wordt het ooglid daar overheen gesloten.

Na het overlijden wordt vaak een handdoekrol onder de kin gelegd. Daardoor wordt voorkomen dat de mond open zakt. Is de mond open en is die verstijft, dan kan het beste gewacht worden tot zo’n 72 uur na het overlijden het lichaam verslapt. De mond kan dan alsnog gesloten worden. Daarvoor kan een kinsteun gebruikt worden. Soms is het nodig dat een professional enkele hechtingen in de mond aanbrengt om te voorkomen dat die weer open zakt.

Wanneer iemand thuis is overleden, kan de laatste verzorging op een bed plaatsvinden. Het is goed om alles wat eventueel nodig kan zijn, eerst te verzamelen. Daarbij kan gedacht worden aan: scheerapparaat, water, zeep, handdoek, lotion, make-up, kam, kleding van de overledene, schoon beddengoed, incontinentie inlegger, latex handschoenen.
Kies bij het kleden van de overledene bij voorkeur voor natuurlijke, afbreekbare materialen. Wanneer bijzetting op een natuurbegraafplaats plaats gaat vinden, is dat zelfs verplicht.

Moet de overledene geschoren worden, dan kan dat het beste voor dat hij gewassen wordt. Om wondjes te voorkomen, is het aan te raden om een elektrisch scheerapparaat te gebruiken.

Wanneer het lichaam wordt verzorgd en gekleed, is het prettig wanneer de armen soepel zijn. Een verstijving van de armen kan worden opgeheven door ze langzaam richting het hoofd te bewegen; dat kan naar zijn om te zien en soms kraken spieren hoorbaar. De kleding van het bovenlichaam wordt uitgetrokken waarna gezicht, handen en bovenlichaam gewassen en gedroogd kunnen worden. Eventueel kan een gebit geplaatst worden. Daarna kan alvast een hemdje of shirt aangedaan worden.

Na het bovenlichaam kan het onderlichaam worden gewassen en vervolgens wordt de overledene gekleed. Om urine en ontlasting die eventueel nog vrij zouden kunnen komen, op te vangen kan een papieren incontinentie-inlegger gebruikt worden.

Als het lichaam is gewassen, kan de huid van de overledene eventueel met een lotion worden verzorgd, kan make-up worden aangebracht en kunnen de haren in model gebracht worden. Daarna kan de overledene worden opgebaard.