Overlijden thuis

Wat komt er allemaal op u af als iemand thuis overlijdt? U leest het hier.

Iemand die thuis is overleden wordt doorgaans geschouwd door de huisarts. Die vult ook de verklaring van overlijden en de doodsoorzaakverklaring in. De overledene mag niet verplaatst of verzorgd worden zolang de lijkschouw niet heeft plaats gevonden. Dat is ook de reden waarom een uitvaartverzorger, als u het overlijden meldt, vraagt of er al een arts is geweest.

Orgaandonatie is alleen mogelijk wanneer iemand in het ziekenhuis overlijdt; bij weefseldonatie is thuis overlijden geen beletsel. Hoe de procedure voor weefseltransplantatie loopt, leest u op de website van de Nederlandse Transplantatie Stichting.

Ook kan het zijn dat de overledene zijn hersenen wilde doneren aan de Nederlandse Hersenbank. In dat geval moet zo snel mogelijk na het overlijden contact met de Hersenbank worden opgenomen; het is belangrijk dat er niet te veel tijd vergaat tussen het overlijden en het uitnemen van de hersenen. Als de Hersenbank de hersenen van de overledene accepteert, zorgt zij dat de overledene zo snel mogelijk naar het VUmc in Amsterdam wordt vervoert, waar de hersenen worden uitgenomen. Na de obductie blijft de overledene minstens 8 uur in het VUmc. Daarna kan de overledene worden verzorgd en opgebaard. Dat de hersenen zijn uitgenomen is alleen zichtbaar aan een litteken laag over het achterhoofd, van oor tot oor.

Bij een onverwacht overlijden kan het zowel voor de familie (is er sprake van een erfelijke ziekte) als voor de huisarts (is er bij de diagnose van de patiënt iets over het hoofd gezien) fijn zijn om te weten waaraan iemand precies is overleden. Om dat te achterhalen is obductie nodig. Als iemand plotseling overlijdt of overlijdt na kort en niet-begrepen ziek zijn, kan de huisarts een indicatie voor obductie stellen. Doorgaans voert een klinisch patholoog zo’n onderzoek uit.

Obductie vindt altijd in een ziekenhuis plaats en een klinisch patholoog voert het onderzoek uit. Het ziekenhuis betaalt doorgaans de rekening. Dat geldt niet altijd voor het transport bij een thuis overlijden. Laat u daarom hierover goed voorlichten door de huisarts.

Van de obductie is bij de opbaring van de overledene meestal niets te zien. Alleen als de overledene geen of weinig haar had en er heeft een schedelobductie plaatsgevonden, is dat zichtbaar. Als u hier moeite mee heeft, of als u anderszins bezwaren heeft tegen een voorgenomen obductie, bespreekt u dat dan met de huisarts. Hij kan helpen een goede afweging te maken.

Om het lichaam van de overledene tot de dag van de uitvaart goed te houden, wordt het gekoeld. Er kan echter voor een lichte balseming gekozen worden: thanatopraxie. Bij thanatopraxie wordt het bloed van de overledene vervangen door een conserverende vloeistof. De vloeistof zorgt er ook voor dat het lichaam geen doodse kleur krijgt.

Thanatopraxie kan een goede keuze zijn wanneer u voor een thuisopbaring kiest. Voor de opbaring van de overledene is dan vaak geen koelapparatuur meer nodig. 

Het vervangen van het bloed door de vloeistof is een specialistische handeling die bij voorkeur in een mortuarium wordt uitgevoerd. Wanneer het overlijden thuis heeft plaatsgevonden, betekent de keuze voor thanatopraxie dus in veel gevallen een transport naar een mortuarium. De kosten voor thanatopraxie en het transport komen voor uw rekening.

BGNU raadt het af om bij een thanatopraxie-behandeling aanwezig te zijn.

Verzorging van de overledene mag pas plaatsvinden nadat de overledene is geschouwd. Nabestaanden kunnen de verzorging dan zelf doen, laten doen door de uitvaartverzorger, of samen met de uitvaartverzorger doen. Helpen bij de laatste verzorging of die zelf uitvoeren kan een positieve bijdrage leveren aan het afscheidnemen en de rouw.

Er kan voor gekozen worden de overledene op te baren zodat nabestaanden de overledene nog kunnen zien en afscheid van hem kunnen nemen. Dat kan thuis of in een rouwcentrum of op een andere locatie van uw keuze. U kunt ook kiezen de kist meteen te sluiten.  

De manier waarop u afscheid wilt nemen en hoe u vorm wilt geven aan de uitvaartplechtigheid, is een hele persoonlijk keuze. Bespreek met uw uitvaartverzorger uw wensen zodat de uitvaartdag voor u een gedenkwaardige dag wordt.