Het woord uitvaart

Sommige mensen hebben het over de begrafenisplechtigheid, waar ze eigenlijk de afscheidsdienst voor een crematie bedoelen. Om verwarring te voorkomen, hebben we het op deze website vaak over “uitvaart”. Maar waar komt het woord uitvaart eigenlijk vandaan?

Volgens woordenboek Van Dale is een uitvaart, een begrafenis of crematie. Cremeren is in Nederland pas in de loop van de 20^e eeuw een gebruikelijke manier voor een uitvaart geworden. Voor die tijd werd vrijwel iedereen na zijn overlijden begraven. Het woord uitvaart betekende toen hetzelfde als begrafenis.

Van oorsprong werd met een uitvaart de kerkelijke plechtigheid bij het daadwerkelijke begraven of bijzetten in een keldergraf bedoeld. Het Middelnederlandse utevaart is namelijk een vertaling van het Latijnse exsequiae. Exsequiae is afgeleid van exequi wat voltrekken (zoals in het huidige executie) en “tot het einde volgen” betekent. Met een uitvaart volgen nabestaanden de overledene tot aan zijn laatste rustplaats.

Uitvaart heeft dus morfologisch niets met varen te maken. Maar het middeleeuwse utevaren betekent ook “weggaan”, en dat kon natuurlijk niet alleen te voet of te paard, maar ook varend!