Checklist: Afwikkelen van de erfenis

Erfgenamen moeten als eerste besluiten of ze de erfenis aanvaarden of verwerpen. Bij het afwikkelen van de erfenis kort na een overlijden komt het nodige kijken.

De overledene kan in een codicil of testament hebben bepaald hoe zijn nalatenschap moet worden afgewikkeld en/of wie wat erft.

Het afhandelen van een nalatenschap kan een flinke klus zijn. De taken worden vaak gedaan door een of meerdere erfgenamen of een in het testament of codicil aangewezen executeur, notaris of bewindvoerder. Erfgenamen kunnen ook zelf een onafhankelijke executeur aanwijzen die de afwikkeling voor hen doet. Als er geen erfgenamen (bekend) zijn of als zij weigeren de nalatenschap af te wikkelen, neemt de overheid dit op zich.

Had de overledene een testament opgemaakt, dan staat daarin wie zijn erfgenamen zijn en onder welke voorwaarden zij dat zijn. Is er geen testament, dan geldt het wettelijk erfrecht.

Erfgenamen krijgen 3 maanden om te beslissen of zij de erfenis zuiver aanvaarden, beneficiair aanvaarden of verwerpen. In deze periode kunnen schuldeisers niet van hen vragen om schulden te betalen. Elke erfgenaam maakt daarbij zijn of haar eigen keuze. Zolang deze keuze niet is gemaakt, mag niets met de bezittingen (geld, spullen) van de overledene worden gedaan.

Uitzondering: kosten van de uitvaart en andere preferente schulden
De kosten van de uitvaart mogen wel al uit het vermogen van de overledene betaald worden. Dit zijn preferente schulden en het betalen ervan heeft geen invloed op het al dan niet aanvaarden van de erfenis. Wel kan het zo zijn dat de opdrachtgever de kosten van uitvaart niet uit de erfenis kan betalen als die uit meer schulden dan vermogen bestaat.

Het is aan de erfgenamen om samen te besluiten wat er met de bezittingen van de overledene gebeurt.

Als de overledene ondernemer was, is er ook op zakelijk gebied veel te regelen. Ondernemersplein biedt een overzicht van zaken die geregeld moeten worden als de overledene een eenmanszaak, vennootschap onder firma (vof), maatschap of besloten vennootschap (bv) nalaat. 

Het regelwerk na een overlijden, maar ook de erfenis zelf kan wrijving tussen nabestaanden veroorzaken. In korte tijd moeten erfgenamen samen beslissingen nemen over zaken die voor iedereen gevoelig liggen. Dat geldt in het bijzonder als de overledene zijn wensen niet had vastgelegd in een testament of codicil. Het aanwijzen van een gevolmachtigde is wellicht een optie. Deze kan namens allen of namens individuele erfgenamen de nalatenschap beheren en helpen afwikkelen. Zo hoeven erfgenamen niet zelf met elkaar aan tafel. Ook kan nalatenschapsmediation worden ingezet om uiteenlopende wensen en standpunten bij elkaar te brengen.